Ten poradnik ma za zadanie wprowadzić nowego użytkownika Linuksa w świat mrocznej konsoli i zapewnić opanowanie w sytuacji przymusowego korzystania z niej. Efektem ubocznym, u takiego użytkownika, może być całkowite porzucenie trybu graficznego na rzecz, jak się okazuje, wygodniejszej konsoli, tudzież terminala. Początkowo taki nieświadomy user może pomyśleć, że staram mu się pokazać rozwiązania z przed wieku, ale radze przeczytać uważnie poradnik i zacząć stosować instrukcje w praktyce.
Aby sprawnie posługiwać się konsolą, należy chwilowo zapomnieć o myszce. Przyrząd to bowiem ułatwiający acz spowalniający pracę z komputerem. Na początek kilka komend ułatwiających poruszanie się wśród gąszczu plików i katalogów.
Vim - Prawdopodobnie najlepszy edytor tekstu jaki kiedykolwiek powstał (nie wliczając w to emacsa, gdyż ewentualne wywyższenie któregoś z nich mogło by wywołać wojnę). Może być wykożystany do pisania programów, stron internetowych, jak i zwykłych tekstów. Nauka jego obsługi zajmuje sporo czasu, jednak warto się z nim zapoznać. Więcej na ten temat w rozdziale: Obsługa programów bez interfejsu graficznego. Emacs - jak już pisałem, drugi obok vim'a najlepszy edytor tekstu. Główną różnicą pomiędzy tymi dwoma edytorami są kombinacje skrótów. Emacs wykorzystuje tzw. kombinacje jednoczesnego przyciśnięcia kilku klawiszy, natomiast vim reaguje na sekwencje kilku klawiszy naciskanych po sobie. Emacs posiada także wiele innych funkcji, które z edytorem tekstu mają niewiele wspólnego. Niektórzy złośliwi twierdzą nawet że Emacs to dobry system operacyjny z marnym edytorem tekstu. Więcej tak jak w przypadku vim znajdziesz w rozdziale: Obsługa programów bez interfejsu graficznego.pwd - tym poleceniem sprawdzamy gdzie się aktualnie znajdujemy.
ls - wyświetlanie zawartości katalogu w którym się znajdujemy
ls -m - to samo tylko mniej czytelnie
ls -l - to samo ze szczegółami (prawa, wielkoś pliku...)
ls -S - segregacja plików według wielkości
cp nazwa_pliku ścieżka_docelowa - kopiowanie pliku/katalogu. Użyte wraz z -r (cp -r nazwa_katalogu katalog_docelowy) skopiuje katalog wraz z podkatalogami i wszystkimi plikami jakie się w nich znajdują
mv nazwa_pliku ścieżka_docelowa - przenoszenie katalogu lub zmiana jego nazwy. Użycie z -r spowoduje to samo co w przypadku cp.
rm nazwa_pliku - usuwa plik. Domyślnie nie usuwa katalogów. Można je jednak usunąć za pomocą rm -d za pomocą 'unlink' lub rm -r (rekurencyjnie). Należy zachować ostrożność przy używaniu tej ostatniej komendy.
cd /ścieżka/do/katalogu - przenosimy się do podanego katalogu. W przypadku gdy chcemy się cofnąć o jeden katalog do tyłu, wpisujemy 'cd ..', jeżeli więcej niż jeden wpisujemy odpowiednią ilość 'cd ../../..' itd.
mkdir - Tworzy nowy katalog.
touch - Tworzy nowy plik.
diff - Porównuje dwa podane pliki.
grep - Wypisuje linie pasujące do podanego przez nas wzorca. Jeżeli chcemy w pliku "tekst.txt" wyszukać wzorca "słowo", wpisujemy: "grep 'słowo' tekst.txt". Polecam lepsze zapoznanie się z tym programem poprzez wpisanie do terminala komendy 'man grep'.
[powrót]
cat - Pokazuje zawartość pliku. Może zostać użyty także do łączenia dwóch plików.
less - Program umożliwiający przeglądanie i poruszanie się po pliku. Używa bazy termcap co pozwala na prace na szeregu terminali.
more - Bardzo podobny program do less, jednak dużo bardziej prymitywny. Pozwala jedynie na przeglądanie tekstu strona po stronie, jeden ekran na raz.
[powrót]
find -name nazwa_pliku - wyszukuje plików. Dodanie po -name ścieżki do katalogu spowoduje przeszukanie wszystkich podkatalogów począwszy od wskazanego przez nas katalogu.
locate plik - wyszukuje plik.
whereis nazwa_programu - pokazuje gdzie zainstalowany jest program.
echo &PATH - informacja o położeniu poleceń na dysku
history - Pokazuje wszystkie komendy wpisane przez nas w konsoli. Efektywniejsze wyszukiwanie gwarantuje wciśnięcie (przy otwartym terminalu lub w konsoli) skrótu klawiszowego: Ctrl+R i wpisanie początkowych liter komendy.
uname - Wyświetla informacje o systemie. Użycie wraz z ' -a' pokaże wszystkie dostępne informacje, czyli: ' -s' nazwa jądra systemu operacyjnego, ' -n' sieciowa nazwa systemu, ' -r' numer edycji jądra, ' -v' wersja jądra, ' -m' architektura komputera, ' -o' nazwa systemu operacyjnego.
df - Pokazuje zajęte i wolne miejsce na dysku.
lspci - Wypisuje listę urządzeń PCI.
du - Pokazuje nazwy i rozmiary katalogów.
mount/umount - Montowanie i odmontowywanie systemów plików. Składnia: mount -t [system plików] /system/plików /punkt/montowania, lub umount /system/plików.
fsck.ext3 -p /dev/hdb1 - Sprawdzenie i naprawa systemu plików ext3 na partycji /dev/hdb1. Wykonywać tylko na odmontowanych systemach plików.
su - Logowanie do konta użytkownika root. Wykonywać tylko w razie wyższej konieczności (instalowanie oprogramowania, aktualizacja systemu, edycja plików konfiguracyjnych itp.). Można także używać sudo, które jest nie rzadko wygodniejsze od su, jednak stwarza kilka niebezpieczeństw i w większości dystrybucji trzeba je sobie skonfigurować.
adduser, addgroup - Polecenie służące do zarządzania użytkownikami i grupami. Do najważniejszych opcji tego polecenia należą: --home 'nazwa_katalogu_domowego', --no-create-home (bez katalogu domowego), --ingroup GRUPA (dodanie użytkownika do grupy), --disabled-password (bez hasła), --disabled-login.
chmod - Zmienia prawa dostępu do pliku. Składnia: chmod [opcja]... tryb[,tryb]... plik... chmod [opcja]... tryb-ósemkowo plik... . Na pierwszy rzut oka może wydawać się skomplikowane, ale z pewnością tak nie jest. Za pomocą chmod można ustalać prawa do pliku na dwa sposoby. Jednym z nich jest zmiana praw za pomocą symboli, a drugim zmiana praw za pomocą systemu liczbowego.
System liczbowy - polega on na dodaniu jednej do czterech liczb ósemkowych (0-7) uzyskanych poprzez dodawanie wartości bitowych (4,2,1). Pierwsza cyfra ustawia na danym pliku SUID (4) (ustawienie identyfikatora użytkownika), SGID (3) (ustawienie identyfikatora grupy) oraz atrybut zachowania obrazu tekstowego (1). Następna cyfra służy do nadania praw właścicielowi pliku: odczyt (4), zapis (3), wykonanie (1). Kolejna, trzecia cyfra, ustala prawa dla grup (podobnie jak w przypadku właściciela) a czwarta liczba ustala prawa dla użytkowników spoza grupy.
System symboliczny - Format trybu symbolicznego to ‘[ugoa...][[+-=][rwxXstugo...]...][,...]’. Można podać wiele operacji symbolicznych, oddzielonych przecinkami.
Kombinacja liter ‘ugoa’ kontroluje, czyje prawa mają zostać zmienione: właściciela (u), innych użytkowników z tej samej grupy (g), innych użytkowników (o), lub wszystkich (a). Jeśli żadnego z tych parametrów nie podano, rezultatem jest użycie domyślne ‘a’, lecz bity, które są ustawione w umask nie są zmieniane.
Operator ‘+’ powoduje dodanie wybranych praw do istniejących; ‘-’ powoduje ich odjęcie; ‘=’ powoduje ustawienie dokładnie takich praw, jakie wybrano.
Litery ‘rwxXstugo’ wybierają nowe prawa dla użytkowników: odczytu (read) (r), zapisu (write) (w), wykonania (eXecute) (lub dostępu do katalogu) (x), wykonania tylko jeśli plik jest katalogiem, lub już ma prawa wykonania dla danego użytkownika (X), ustawienia ID grupy podczas wywołania (s), zachowania tekstu programu na urządzeniu wymiany (t), prawa które posiada właściciel pliku (u), prawa innego użytkownika z grupy posiadającej plik (g), prawa innych użytkowników (o).
usermod - Zmienia ustawienia danego użytkownika (katalog domowy, domyślna powłoka...)
locale-gen - Zmiana domyślnego układu klawiatury.
ifconfig - konfiguracja kart sieciowych.
ping ip - sprawdzanie połączenia sieciowego.
mail - wysyłanie i odbieranie poczty.
links - Prosta konsolowa przeglądarka internetowa.
rtorrent - Program do pobierania plików z sieci torrent.
dhcpcd - Uruchamianie karty sieciowej konfigurowaniej przez dhcp
wget - Narzędzie do pobierania plików z internetu. Składnia: wget [opcje] [adres].
clear - czyszczenie konsoli
lpr nazwa_drukarki nazwa_pliku - drukowanie plików tekstowych.
exit - wyjście z konsoli, lub wylogowanie z konta innego użytkownika, np. root.
top - lista wszystkich aktywnych programów i deamonów.
killall nazwa_programu - zabicie programu.
jobs - pokazuje aktywne procesy.
man nazwa_polecenia - Wyświetlenie podręcznika z opisem danego polecenia.
startx - włączenie interfejsu graficznego.
last - dane na temat logowań do systemu operacyjnego.